Смекни!
smekni.com

Праваслаўе на тэрыторыі Беларусі і Расі (стр. 1 из 5)

Праваслаўе на тэрыторыі Беларусі і Расі

Змест

1. Агульная характарыстыка праваслаўя

2. Хрысціянізацыя Русі

3. Гісторыя праваслаўя на тэрыторыі Беларусі і Расіі

4. Стараверства

5. Асаблівасці праваслаўнага веравучэння і культу

6. Структура праваслаўнай царквы на Беларусі

Спіс выкарыстаных крыніц


1. Агульная характарыстыка праваслаўя

Праваслаўе – самы малаколькасны з трох асноуных кірункаў у хрысціянстве. Зараз яно налічвае 218 мільёнаў прыхільнікаў. Распаўсюджана праваслаўе ў асноўным у Расіі, ва Усходняй Еўропе, на Балканах і на Бліжнім Усходзе. Невялікая колькасць ягоных прыхільнікаў жыве ў краінах Амерыкі, Афрыкі і Азіі.

Праваслаўе сфарміравалася ва ўмовах Візантыйскай імперыі, для якой былі характэрны запаволенасць тэмпаў развіцця і моцная імператарская ўлада. Гэта абумовіла наступныя асноўныя рысы праваслаўя:

1.Традыцыяналізм і кансерватызм рэлігійна-царкоўнага жыцця. Сам тэрмін "праваслаўе" з'яўляецца не зусім дакладным перакладам грэчаскага слова "артадоксія" ( orthodoxia – меркаванне, вучэнне, адданне хвалы) і хутчэй павінен быў бы гучаць як "прававер'е".Самі прыхільнікі гэтага накірунку прадкрэсліваюць у ягонай назве момант аддавання хвалы, што яны правільна менавіта славяць Бога. Прыхільнікаў другіх хысціянскіх накірункаў яны называюць "іншаслаўнымі" – тымі, хто славіць Бога па-іншаму.

Калі мы кажам аб традыцыяналізме і кансерватызме праваслаўя, дык не ўкладваем у гэта нейкі негатыўны сэнс. Проста адной з асноўных рыс гэтага накірунку, якую падкрэсліваюць як ягоныя прыхільнікі, так і праціўнікі, з'яўляецца імкненне захаваць у некранутым выглядзе веравучэнне і культ першапачатковага хрысціянства. Наогул артадоксія ў шырокім сэнсе азначае няўхільнае следаванне асновам і традыцыям якога-небудзь вучэння пазбягаючы нават самых нязначных разыходжанняў з зыходнымі ўстаноўкамі. Часцей за ўсё яно ўжываецца ў дачыненні да такіх рэлігійных накірункаў, якія ў якасці асаблівага абавязку веруючых прадпісваюць падтрымку чысціні і нязменнасці веравучэння і культу. У гэтым сэнсе можна казаць аб артадаксальным іудаізме, ісламе і г.д.

Трэба адзначыць, што паняцці "праваслауе" і "каталіцтва" ў іх сучасным разуменні маюць умоўны характар. Яны з'явіліся задоўга да раздзялення царквы ў 1054 г. Пасля Першага Усяленскага Сабору ў Нікеі (325 г.), на якім хрысціянская царква ў барацьбе з ерассю зацвердзіла першую частку Сімвала веры, праваслаўнымі сталі называць тых, хто прытрымліваўся рашэнняў Нікейскага сабору, г.зн., не-ерэтыкаў, а католікамі – тых, хто належаў да ўсеагульнай "не-ерэтычнай" царквы. І ў тым, і ў другім выпадку сэнс быў аднолькавы. Зараз католікі таксама настойваюць на правільнасці, "праваслаўнасці" свайго веравучэння і культу, а праваслаўная царква называе сябе яшчэ "грэка-каталічнай", гэта значыць, сусветнай.

Праваслаўная царква, ў адрозненне ад каталіцкай, адмаўляе магчымасць развіцця Свяшчэннага Падання. Яно лічыць, што Святыя Айцы і першыя сем Усяленскіх Сабораў (апошні з іх адбыўся ў 787 г.) цалкам сфармулявалі хрысціянскае веравучэнне і зараз яго трэба толькі захоўваць. Растлумачыць такі падыход можна тым, што менавіта Візантыйская імперыя, а не Заходняя Еўропа з'яўлялася ў першым тысячагоддзі непасрэдным нашчадкам багатай антычнай культуры. Доугі час (прыкладна да ХШ ст.) культура Візантыі знаходзілася на больш высокім узроўні, візантыйцы ганарліва называлі сябе "ромеямі" ("рымлянамі"), а на заходнееўрапейцаў глядзелі, як на варвараў. Аднак культура Еўропы развівалася, візантыйская ж, дзе быў зроблены націск на захаванне антычнай спадчыны, паступова прыйшла ў заняпад. Гэта мы можам назіраць і ў галіне хрысціянскага багаслоўя. Яно было ў асноўным выпрацавава на ўсходзе Рымскай імперыі. Менавіта там вяліся гарачыя багаслоўскія спрэчкі, узнікалі ерасі, прайшлі ўсе сем Усяленскіх сабораў. Захад не разумеў тонкасцяў той палемікі, якая вялася на Ўсходзе, а проста прытрымліваўся ісцін веры. У далейшым жа ,па меры развіцця еўрапейскай культуры наогул, развівалася і каталіцкае багаслоўе.

2.Адсутнасць адзінства праваслаўнай царквы і яе падпарадкаванасць дзяржаўным ўладам. Гэтыя дзве рысы ўзаемазвязаны і шмат у чым абумоўліваюць адна адну. У Візантыйскай імперыі была моцная імператарская ўлада, і там існаваў прынцып, запазычаны яшчэ з язычніцкіх часоў Рымскай імперыі, калі імператар таксама лічыўся і вярхоўным жрацом, кіраўніком у рэлігійных справах. Тут трэба ўзгадаць спецыфіку дзяржаўнай улады на Усходзе, якая звычайна мела абсалютны і ўсеагульны характар. У Візантыі патрыярх не проста падпарадкоўваўся імператару, ён ім фактычна прызначаўся, і мог быць зняты. Царква з'яўлялася дзяржаўным інстытутам, кіраваў ёй імператар і яна служыла інтарэсам дзяржавы. Калі праваслаўе пачало распаўсюджвацца ў іншых краінах, кіраўнікі апошніх не маглі пагадзіцца з тым, што на іх тэрыторыі існуе іншаземная структура, і таму імкнуліся падпарадкавацца праваслаўную царкву сабе, стварыць свой уласны дзяржаўны інстытут, які б адпавядаў іх інтарэсам. Гэты працэс адбываецца і зараз: як толькі ўзнікае новая дзяржава, дзе распаўсюджана праваслаўе, праз некаторы час ствараецца нацыянальная праваслаўная царква. Зараз у свеце налічваецца 15 аўтакефальных праваслаўных цэркваў: Канстанцінопальская (Турцыя), Александрыйская (Егіпет), Анціахійская (Сірыя, Ліван), Іерусалімская (Ізраіль), Руская (большасць краін былога СССР), Грузінская, Сербская (краіны былой Югаславіі), Балгарская, Кіпрская, Эладская (Грэцыя), Румынская, Албанская, Польская, Чэ-хаславацкая (Чэхія і Славакія), і Амерыканская (ЗША). Кіраўнік аўтакефальнай праваслаўнай царквы называецца па-рознаму. Напрыклад, у Рускай, Сербскай, Грузінскай, Румынскай і Балгарскай цэрквах гэта патрыярх, у Грэчаскай і Кіпрскай – архіепіскап, Албанскай, Польскай, Чэхаславацкай – мітрапаліт.

Некаторыя аўтакефальныя цэрквы дзейнічаюць таксама на тэрыторыі іншых дзяржаў. Так, напрыклад, Руская праваслаўная царква мае свае структуры ў ЗША, Канадзе, Аргенціне, Германіі, Францыі, Аўстрыі, Бельгіі, Японіі і некаторых іншых краінах.

Кожная аўтакефальная царква, як аб гатым сведчыць сама яе назва, з'яўляецца цалкам самастойнай. Канстанцінопальскі патрыярх называецца Усяленскім патрыярхам, але гэта чыста ганаровы тытул, які не дае права умешвацца ў справы іншых цэркваў.

2. Хрысціянізацыя Русі

Афіцыйнай датай прыняцця хрысціянства на Русі з'яўляецца 988 г., калі па загаду князя Уладзіміра Святаслававіча хрысціліся кіяўляне, але хрысціянства тут з'явілася прынамсі на сто год раней. Яшчэ пры дзеду Уладзіміра князю Ігару ў Кіеве была царква св.Іллі, якую наведвала частка княскай дружыны. Пры заключэнні Ігарам.дамовы з Візантыяй у 944 г. адны дружыннікі кляліся імем Пяруна, а другія – хрысціянскага Бога. Хрысціянкай была і бабка Уладзіміра княгіня Вольга. У 957 г. яна наведала па дзяржаўных справах Канстанцінопаль і прыняла там хрышчэнне. Цікава, што хаця Вольга хрысцілася па ўсходняму абраду, але народ свой гатова была хрысціць па заходняму. 3 гэтай мэтай яна звязалася з нямецкім царом Атонам, які паслаў у Кіеў місіянера Адальберта з Магдэбурга, у далейшым епіскапа. Аднак сын Вольгі князь Святаслаў быў перакананым язычнікам і вельмі адмоўна ставіўся да хрысціянства, таму місія Адальберта не ўдалася.

Ёсць некалькі легендаў аб прыняцці хрысціянства на Русі. Адна з іх паведамляе, што хрысціянства сюды было прынесена ў І ст. адным з дванаццаці вучняў Ісуса Хрыста апосталам Андрэем, які ехаў з Іерусаліма ў Рым праз Ноўгарад і заначаваў на месцы будучага Кіева. Раніцай устаўшы, ён указвае вучням на ляжачыя вакол халмы, дабраслаўляе гэтае месца і савіць на ім крыж. Але ніякіх гістарычных крыніц, якія б пацвярджалі гэта, няма.

Другая легенда кажа аб тым, што князь Уладзімір выбіраў веру сярод тых, якія яму прапаноўваліся. Па адной з версій, ён адмовіў, іудзеям з той прычыны, што ў іх не было сваей дзяржавы і значыць "Бог іх не любіць'', мусульманам – бо іх богаслужэнне падалося яму непрыгожым і нават смешным, але, галоўнае, таму што ў іх забаронена піць віно. А прыехаўшы з Візантыі, багаслоў сказаў прыгожую прамову, якая вельмі спадабалася Уладзіміру, і ён вырашыў прыняць хрысціянства. Безумоўна, гэтыя тлумачэнні прынацця хрысціянства на Русі эстэтычнымі альбо гастранамічнымі густамі Уладзіміра з'яўляюцца досыць наіўнымі. Існавалі значна больш сур'ёзныя прычыны.

Перыяд княжання Уладзіміра (980-ІОІ5 гг.) – гэта час узмацнення Старажытнарускай дзяржавы. Уладзімір, як энергічны і дальнабачны палітык адчуваў неабходнасць стварэння адзінай рэлігіі. У 980 г. ён правёў першую рэлігійную рэформу. Быў створаны агульнадзяржаўны пантэон, куды ўключылі багоў, культ якіх з'яўляўся найбольш распаўсюджаным. Гэта Пярун – бог грому і маланкі, апякун княжаскай улады, дружыны, жрэчаскай і ваеннай моцы, Сварог (Стрыбог) – бог неба, Дажджбог – бог святла, сын Сварога, Мокаш – маці Сварога, багіня ўрадлівасці і дабрабыту, Хорс – Сонца, (у яго гонар Уладзімір узяў сабе прозвішча Чырвонае Сонейка), Семаргл – крылаты сабака, ахоўнік пасеваў, жыццёвага патэнцыялу, пачынанняў княжацкай улады. На ўзгорку ў Кіеве былі пастаўлены ідалы гэтых шасці багоў. Такім чынам Уладзімір імкнуўся зрабіць са сваёй сталіцы рэлігійны цэнтр усходніх славян. Шанаванне ўсіх астатніх багоў, духаў і дэманаў было забаронена. Новы пантэон насаджаўся зверху княжаскай уладай.

Аднак даволі хутка Уладзімір робіць рэзкі паварот у сваёй палітыцы , прымае зусім новую і невядомую для большасці насельніцтва Кіеўскай Русі рэлігію – хрысціянства і пачынае ўкараняць яго таксама паслядоўна і жорстка. Прычыны такога павароту маюць, пераважна палітычны характар. Старая язычніцкая рэлігія адпавядала сялянскім ўмовам жыцця і не падыходзіла для гарадоў, якія ў гэты час інтэнсіўна развіваюцца як цэнтры рамяства, гандлю і ўлады. Апроч таго, Кіеўская Русь мела інтэнсіўныя зносіны з іншымі краінамі, пераважна тымі, у якіх ужо было распаўсюджана хрысціянства. Прыняцце апошняга значна аблегчыла б гэтыя зносіны.