Значная частка трэцяй эміграцыйнай хвалі, як і папярэдніх, папоўніла рускія і польскія замежныя асяродкі, асімілявалася. Аднак менавіта гэтая хваля заявіла аб беларусах як самастойнай этнічнай супольнасці ў замежжы, стварыўшы свае ўстойлівыя нацыянальныя асяродкі, рэлігійныя, грамадска-культурныя арганізацыі, навуковыя цэнтры, газеты і часопісы.
Асновы арганізаванага нацыянальна-культурнага і грамадскага жыцця былі закладзены ў канцы 40-ых — пачатку 50-ых гадоў. Сваю жыццяздольнасць праявілі створаныя тады і дзеючыя ў цяперашні час такія арганізацыі, як Згуртаванне беларусаў у Вялікабрытаніі (1946 г.), Беларуска-амерыканскае задзіночанне (1949 г.), Арганізацыя беларуска-амерыканскай моладзі (1951 г.), Асацыяцыя жанчын (1952), Згуртаванне беларусаў у Канадзе (1948 г.), Беларускае нацыянальнае аб'яднанне ў Канадзе (1950 г.), Беларускі саюз моладзі ў Канадзе, Беларускае аб'яднанне ў Аўстраліі (1951). Пасля вайны аднавіў працу Беларускі хаўрус у Францыі, створаны Саюз беларусаў Бельгіі, якія існуюць і цяпер.
Узгодненасці дзеянняў амерыканскіх і канадскіх арганізацый нашых землякоў садзейнічаюць рэгулярныя сустрэчы беларусаў Паўночнай Амерыкі. 3 сярэдзіны 50-ых гадоў і да 1992 г. адбылося 20 такіх сустрэч, на якіх у апошнія гады прысутнічалі прадстаўнікі беларускіх асяродкаў з многіх іншых краін. 3 1976 г. прайшло таксама 9 сустрэч беларусаў Аўстраліі.
Захаванню нацыянальнай свядомасці, пашырэнню звестак пра Беларусь у краінах пасялення спрыяе перыядычны друк. У даведніках ЗША аб этнічнай прэсе адзначана, што ў 70—80-ых гадах у гэтай краіне выходзіла 14—15 выданняў на беларускай мове. Найбольш папулярная ў нацыянальных асяродках многіх краін газета «Беларус», якая выходзіць у Нью-Йорку з 1950 г. Суродзічамі вядзецца значная культурна-асветная дзейнасць па захаванню мовы, культуры, традыцый народа — створаны і працуюць мастацкія і фальклорныя калектывы, нядзельныя беларускія школы, адзначаюцца юбілеі беларускіх пісьменнікаў, выдаюцца мастацкія кнігі.
Беларускія мастакі В. Жаўняровіч, 3. Чайкоўскі, У. Шыманец экспанавалі свае карціны на розных выставах у ЗША і Еўропе. Беларуская тэма гучыць у працах такіх мастакоў, як I. Шыманец-Сурвіла, П. Мірановіч, I. Рагалевіч-Дудко, Г. Русак, М. Наўмовіч, Н. Кудасава. У розных штатах ЗША прайшло больш 100 выстаў карцін Т. Стагановіч-Кольба. А. Ахола-Уала вядомы ў Швецыі і фінляндыі як графік і стваральнік інтэр'ераў.
Творчыя сілы эміграцыі гуртуюцца вакол заснаванага ў 1951 г. у Нью-Йорку Беларускага інстытута навукі і мастацтва (БІНіМ). Такі ж інстытут арганізаваны ў 1967 г. у Канадзе. Яны друкуюць літаратурныя творы, навуковыя працы, збіраюць палотны беларускіх мастакоў замежжа, арганізуюць шматлікія выставы культурна-гістарычнай тэматыкі, выяўленчага мастацтва, мастацкіх вырабаў і інш. Створаны ў 1955 г. аддзел БІНіМа ў Мюнхене вырас у самастойную арганізацыю, якая дзейнічала да 1966 г.
Цэнтрам навукова-культурнага жыцця стала і заснаваная ў 1971 г. Беларуская бібліятэка і музей імя Ф. Скарыны ў Лондане, а таксама Англа-беларускае таварыства, якое выдавала ў 1965—1988 гг. «Часопіс беларускіх даследаванняў» на англійскай мове, арганізуе навуковыя семінары і канферэнцыі, лекцыі па праблемах Беларусі. У ФРГ дзейнічае Беларускі музей і Інстытут беларусаведаў у Ляймене.
Даследчыкі з ліку эмігрантаў свой погляд на праблемы нацыянальнай гісторыі і культуры асвятлялі на старонках выдаваемых часопісаў і газет, кніг А. Адамовіча, Л. Акіншэвіча, Я. Запрудніка, А. Калубовіча, В. Кіпеля, 3. Кіпель, I. Любачкі, У. Сядуры (Ул. Глыбіннага), П. Урбана і інш. В. Тумашам створана найбольш поўная бібліяграфія Скарыніяны,пачынаючы з XVI ст. Вядомы ў свеце як буйны спецыяліст у галіне ракетнай тэхнікі наш суродзіч Б. Кіт, абраны акадэмікам Міжнароднай акадэміі астранаўтыкі, членам многіх нацыянальных таварыстваў.
Асяроддзе замежных беларусаў вылучыла сваіх паэтаў і празаікаў, кампазітараў і спевакоў. Значная частка творчай спадчыны паэтэсы Л. Геніюш (1910—1983 гг.) звязана з яе эмігранцкім лёсам. Вядомасць у беларускім замежжы набылі пісьменнікі Н. Арсеннева, . М. Сяднёў, А. Салавей, У. Клішэвіч, К. Акула і іншыя. У розныя гады выйшлі кніжкі іх твораў, анталогія паэзіі і прозы "Ля чужых берагоў".
Папулярнасць у славянскім свеце і іншых замежных краінах набыў оперны спявак, выканаўца беларускіх песень М. Забэйда-Суміцкі (1900—1981 гг.). Беларускія песні гучаць у рэпертуары вядомых спевакоў П. Конюха і М. Стрэчаня. Кампазітар М. Равенскі (1886—1952 гг.) напісаў значныя творы царкоўнай музыкі, кампазіцыі для хароў, зрабіў апрацоўкі народных песень. У песенным жанры працаваў М. Шчаглоў-Куліковіч (1897—1969 гг.).
Важную ролю ў духоўным, сацыяльным і культурным жыцці эміграцыі адыгрывае царква. За мяжой дзейнічае Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква і Беларуская праваслаўная царква ў канстанцінопальскай юрысдыкцыі, Беларуская каталіцкая місія, якія зберагаюць нацыянальныя рэлігійныя традыцыі, вядуць рэлігійнае навучанне.
Нацыянальна свядомая беларуская эміграцыя неаднародная па свайму складу, у ёй ёсць розныя плыні, групы і іх супрацьстаянне. Значная частка старой эміграцыі не прыняла пасляваенную палітычную плынь, залічваючы яе да прыслужнікаў фашыстаў. Рознагалоссі па палітычных матывах ёсць паміж прыхільнікамі БЦР і БНР, Рада якой правяла першую пасляваенную сесію ў 1946 г. у Рэгензбургу (Германія). Хоць у галоўным яны не мелі разыходжанняў: аднолькава не прымалі сацыялістычны лад, савецкую ўладу, бачылі Беларусь незалежнай.
Жыццё беларускага замежжа ў пасляваенныя дзесяцігоддзі несла адбітак тых праблем, якія вынікалі з гістарычнага развіцця нацыі і яе тагачаснага стану: аслабленая нацыянальная свядомасць, пэўная раз'яднанасць па канфесійных адзнаках і інш. У той жа час адсутнасць духоўнай і матэрыяльнай падтрымкі Бацькаўшчыны паскаралі працэсы асіміляцыі. Менавіта ў адносінах да нацыянальных арганізацый эміграцыі праводзілася партыйна-дзяржаўная палітыка, скіраваная на іх ізаляцыю ад гістарычнай Радзімы, раскол па ідэалагічных адзнаках розных пакаленняў, плыняў.
Створаная ў 1955 г. беларуская секцыя савецкага камітэта «За вяртанне на Радзіму» (з 1960 г. «За вяртанне на Радзіму і развіццё культурных сувязей з суайчыннікамі»), а затым Беларускае таварыства па культурных сувязях з суайчыннікамі за мяжой выкарыстоўваліся партыйна-дзяржаўным кіраўніцтвам перш за ўсё як сродак ідэалагічнай барацьбы процілеглых грамадскіх сістэм, узмацнення ўплыву сярод суродзічаў камуністычных ідэй, савецкага ладу жыцця. Таварыства пашырала кантакты толькі з тымі эмігранцкімі арганізацыямі, якія афіцыйныя савецкія органы залічвалі да патрыятычных і прагрэсіўных. Гэта яны бачылі ў некрытычным прыманні таго, што адбывалася на Бацькаўшчыне, і цярпімасці да сацыялістычнага ладу. Найбольш актыўныя, але ўсё ж вельмі сціплыя сувязі ў таварыства склаліся з кіраўніцтвам Федэрацыі рускіх канадцаў, Рускім цэнтрам у Нью-Йорку, Цэнтральным кіраўніцтвам культурна-спартыўных таварыстваў суайчыннікаў у Аргенціне, Славянскім таварыствам дружбы ў Англіі, некаторымі аддзеламі Саюза савецкіх грамадзян у Бельгіі і інш.
Асобную замежную супольнасць склала ў пасляваенныя дзесяцігоддзі беларуская меншасць у Польшчы, якая мела сувязь, хоць і слабую, з грамадскімі арганізацыямі, творчымі саюзамі БССР. Да сярэдзіны 80-ых гадоў практычна адсутнічалі яе кантакты з замежнай эміграцыяй. Намаганнямі суродзічаў у Польшчы паступова былі створаны нацыянальныя асновы культурнага жыцця. Гэтаму спрыяла выкладанне беларускай мовы ў пачатковых школах, ліцэях, што ў Бельску і Гайнаўцы, дзейнасць заснаванага ў 1956 г. Беларускага грамадска-культурнага таварыства і яго газеты «Ніва». Тут беларусы стварылі шматлікія фальклорныя і аматарскія мастацкія калектывы. Творчыя сілы гуртуюцца вакол літаратурнага аб'яднання «Белавежа» (утворана ў 1958 г.), нацыянальных выданняў, а таксама кафедры беларускай філалогіі Варшаўскага універсітэта (1956 г.). Вядомасць не толькі ў асяроддзі беларусаў набылі пісьменнікі С. Яновіч, А. Барскі (Баршчэўскі), В. Швед, Я. Чыквін, мастакі Л. Тарасевіч, М. Давідзюк, навукоўцы Ю. Туронак, Б. Бялаказовіч, У. Юзвюк, А. Мірановіч, Я. Мірановіч і іншыя.
Аднак трэба адзначыць, што нават з часоў палітычнай адлігі другой паловы 50-ых — першай паловы 60-ых гадоў у СССР і краінах Усходняй Еўропы беларуская меншасць у Польшчы магла ажыццяўляць толькі культурна-асветную нацыянальную дзейнасць, і то даволі абмежаваную.
Паскарэнню працэсаў асіміляцыі садзейнічала палітыка польскіх улад 70-ых гадоў, калі пачаў рэалізоўвацца тэзіс аб Польшчы як монанацыянальнай дзяржаве, яе этнічнай аднароднасці. Толькі падчас распачатай у 80-ых гадах барацьбы грамадства з аўтарытарна-бюракратычнай сістэмай у Польшчы лідэры беларускага насельніцтва выступілі ў абарону яго правоў.
На Беласточчыне ўсё часцей ставілася пытанне аб умацаванні беларускіх школ, пашырэнні выкарыстання беларускай мовы ў праваслаўнай царкве, заснаванні беларускамоўных навучальных, навуковых і культурных устаноў, тэле- і радыёперадач, узнаўленні беларускіх геаграфічных і адміністрацыйных назваў. 3 1981 г. пачало дзейнічаць Беларускае аб'яднанне студэнтаў у Польшчы, якое афіцыйна зарэгістравана польскімі ўладамі толькі ў 1988 г.
У пасляваенны перыяд беларуская дыяспара пашырылася за кошт дынамічнай міграцыі насельніцтва ў межах Саюза. Вынікам арганізаванага перамяшчэння працоўных рэсурсаў (вярбоўкі) у паўночныя і ўсходнія рэгіёны краіны, грамадскіх заклікаў на асваенне прыродных багаццяў, цалінных земляў, новабудоўлі, пераводу спецыялістаў, рабочых з аднаго месца працы на другое, планавага размеркавання па краіне выпускнікоў вучэбных устаноў, а таксама добраахвотных індывідуальных перасяленняў стала пражыванне значнай часткі нацыі за межамі Беларусі.