Смекни!
smekni.com

Краткий очерк истории латинского языка (стр. 21 из 27)

Урок 18. Упражнения

ТЕКСТ

I. DE DIĒBUS ЕТ MENSĬBUS


Antiquissĭmis Romae temporĭbus annus non in duodĕcim menses, ut nunc, sed in decem menses divīsus erat. Cui rei testimonio sunt nomĭna mensium, quōrum ultĭmus December, id est decĭmus, appellātur.
Primus anni mensis erat Martius, qui a deo Marte nomen suum traxit, secundus mensis erat Aprīlis, tertius — Maius, a nomĭne Maiae sive Maiestae antiquissĭmae Italōrum deae appellātus, quam illi sicut ipsam terram matrem colēbant. Quarto mensi nomen Junius fuit, quod nomen Junōni deae Jovis conjŭgis debebātur. Quintus autem mensis Quintīlis appellabātur, sextus — Sextīlis, septĭmus — September, octāvus — Octōber, nonus — November, decĭmus, ut jam pridem dixĭmus, December.
Postea Romāni mensem Quintīlem in Gaii Julii Caesăris honōrem Julium nominavērunt, mensem autem Sextĭlem — Augustum, in Octaviāni Augusti imperatōris laudem.
Numa Pompilius secundus rex Romanōrum annum in duodĕcim menses ad cursum lunae descripsisse narrātur duōbus mensĭbus Januario et Februarīo eum augens.
Totus annus trecentos quinquaginta quinque dies habebat. Cum autem luna tricēnos dies singŭlis mensĭbus non explēret deessentque dies solĭdo anno, qui solstitiāli circumagĭtur orbe, intercalarios menses Numa instituit, qui modo his modo illis interponerentur annis. Haec res cum arbitrātu pontifĭcum fiĕret, saepiusque menses intercalarii ab iis subicerentur, fasti prorsus turbāti sunt.
Ităque Gaius Julius Caesar anno quadragesĭmo sexto ante aeram nostram annum ad cursum solis accomodāvit, ut trecentōrum sexaginta quinque diērum esset et intercalario mense sublāto unus dies quarto quoque anno intercalarētur.
Primus anni mensis nunc Januarius fuit, secundus — Februarius. Primus cuiusque mensis dies Kalendae appellabātur, quintus — Nonae, tertius decĭmus — Idus. Mensĭbus autem Martio, Sextīli, Maio et Octōbre Nonae fuērunt septĭmus, Idus — quintus decĭmus mensis dies.
Menses anni tricēnos aut tricēnos singŭlos dies continēbant, mensis autem Februarius duodetriginta aut undetriginta dies.
Postea mensis in septimānas divĭdi coeptus est. Dies septimānae fuērunt haec: Solis dies, Lunae dies, Martis dies, Mercurii dies, Jovis dies, Venĕris dies, Satūrni dies, quae nomĭna etiam nunc in fastis multōrum populōrum manent.
Dies in duas partes dividebātur: altĕram a solis ortu usque ad occasum, altĕram a solis occāsu usque ad ortum. Totus dies viginti et quattuor horas continēbat.
Примечания к тексту:
id est — то есть; (annus) qui solstitiāli circumagĭtur orbe — (год), который продолжается от одного солнцестояния до другого (т.е. солнечный год).

II.


1. Ave, Caesar, moritūri te salūtant. 2. De gustĭbus non est disputandum. 3. Omnia homĭni, dum vivit, speranda sunt. 4. Suo cuique judicio utendum est. 5. Equi donāti dentes non inspiciendi esse dicuntur. 6. Cetĕrum censeo Carthagĭnem delendam esse. 7. Helvetii suis finĭbus profectūri erant. 8. Injuriam qui factūrus est, jam facit. 9. In optimatium dominātu vix partĭceps libertātis potest esse multitūdo, cum omni consilio commūni ac potestāte careat (Cicĕro). 10. Cum solitūdo et vita sine amīcis insidiārum et metūs plena sit, ratio ipsa monet amicitias comparāre (Cicĕro). 11. Ante omnia necesse est se ipsum aestimāre, quia saepe nobis vidēmur plus posse, quain possŭmus (Senĕca). 12. Cum sis mortalis, quae sunt mortalia, cura.

ЗАДАНИЕ

1. Ответьте на следующие вопросы:

1. Quot menses antiquissĭmis Romae temporĭbus annus continēbat? 2. Quae erant mensium nomĭna? 3. Cur primus anni mensis Martius appellabātur? 4. Cur tertius anni mensis Maius appellabātur? 5. Quis primus annum in duodĕcim menses divīsit? 6. Quot dies annus ad cursum lunae accomodātus habēbat? 7. Cur Julius Caesar annum ad solis cursum accomodāre statuit? 8. Quae nomĭna primo et secundo anni mensĭbus fuērunt? 9. Quot dies annus ad solis cursum accomodātus habēbat? 10. Quot dies mensis Februarius continēbat? 11. Quot in horas dies dividĭtur?

2. Определите, к каким латинским словам восходят следующие русские дериваты:

дегустация, инспектор, финал, диспут, трактор, дивиденды, солидный, календарь.

3. Переведите с русского языка на латинский:

1. Известно, что о вкусах не следует спорить. 2. Цезарь считал, что нужно согласовать (accomodare ad) год с движением солнца. 3. Тит Ливий, римский историк, пишет, что царь Нума Помпилий первым разделил год на 12 месяцев и 355 дней. 4. После того как Цезарь согласовал год с движением солнца, год стал (coepit) насчитывать триста шестьдесят пять дней. 5. Каждый месяц года имеет по тридцати или по тридцати одному дню. 6. Мы должны любить и защищать свою родину.

Урок 19. Futurum I act. и pass.; Futurum II act. и pass.; Глагол fero; Придат. предл. уступительные

FUTŪRUM I ACTĪVI И PASSĪVI

В латинском языке два будущих времени: одно в системе инфекта (futūrum I) и второе — в системе перфекта (futūrum II).
Futurum I (primum) — будущее время, соответствующее русскому будущему времени как длительному, так и недлительному.

1. Глаголы I и II спряжений образуют futūrum I присоединением к основе инфекта суффикса -b-. Личные окончания активного или пассивного залогов присоединяются с помощью тематических гласных -ĭ- и -ŭ-, как в praesens indicatīvi глаголов III спряжения.
2. Глаголы III и IV спряжений, образуют futūrum I с другими суффиксами: в 1-м лице ед. числа к основе инфекта всех глаголов этих спряжений присоединяются суффикс -ā- и личное окончание -m (активный залог) и -r (пассивный залог), в остальных лицах ед. и мн. числа суффикс -ē-, к которому присоединяются личные окончания активного или пассивного залога.

Futurum I глагола esse

1 ero < *eso по закону ротацизма

FUTŪRUM II ACTĪVI И PASSĪVI

Futurum II (secundum или exactum) имеет значение будущего времени законченного, предшествующего другому будущему времени (futūrum I).
Futūrum II — время соотносительное с futūrum I и потому почти всегда употребляется в придаточных предложениях (ср. с plusquamperfectum (урок 14)).
Примечание: В русском языке нет формы, соответствующей латинскому Futūrum II, поэтому не следует переводить эту форму вне контекста. В контексте же она переводится формами будущего времени.

FUTŪRUM II ACTĪVI


Futūrum II activi практически образуется от основы перфекта с помощью формантов -ĕrо, -ĕris, -ĕrit, -erĭmus, -erĭtis, -ĕrint2 (суффикс -ĕr(i) + личные окончания активного залога -о, -s, -t и т. д.).

Futurum II глагола esse


2 Эти форманты (кроме 3-го лица мн. числа) совпадают с формами futurum I глагола esse.

FUTŪRUM II PASSĪVI


Futurum II passīvi, как все времена перфектного пассивного ряда — форма аналитическая (ср. perfectum [урок 8] и plusquamperfectum ind. passivi [урок 14]), состоящая из participium perf. pass. и futūrum I глагола esse:

ГЛАГОЛ FERO

Глагол fĕro, tŭli, lātum, ferre нести — древний супплетивный атематический глагол.
Атематический характер его проявляется в некоторых формах инфектного ряда, а именно: в praesens indicatīvi actĭvi и passīvi, в infinitīvus praesentis actīvi и passīvi и в повелительном наклонении:


Infinitivus praesentis:

Activum ferre
Passivum ferri

Participium praes. act.: ferens, ferentis
Gerundium: ferendi
Gerundivum: ferendus, a, um

Все остальные формы инфектного ряда образуются как у глаголов III спряжения. Формы перфектного ряда образуются по общим правилам.

ПРИДАТОЧНЫЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ УСТУПИТЕЛЬНЫЕ

Придаточные предложения уступительные вводятся союзами cum (quum), quamquam, quamvis, etsi, tametsi хотя, несмотря на то, что.

1. Придаточные предложения со сказуемым в конъюнктиве, вводимые союзом cum (quum), в зависимости от контекста могут иметь уступительный смысл и рассматриваться как уступительные предложения. Союз cum в этом случае переводится хотя, несмотря на то, что и называется cum concessīvum.
Времена конъюнктива в придаточных предложениях с союзом cum concessivum ставятся по тому же правилу, что и в предложениях с союзом cum causāle (см. урок 18):

In urbem, cum posset, (tamen) non venit. Он не приехал в город, хотя и мог.

2. В придаточных уступительных предложениях, вводимых союзом quamquam сказуемое ставится в индикативе, союзом quamvis — в конъюнктиве, союзами etsi, tametsi — в индикативе и конъюнктиве.

ЛЕКСИЧЕСКИЙ МИНИМУМ

affĕro, attūli, allātum, afferre приносить
agrestis, e сельский; дикий, некультурный
audacia, ae f смелость, дерзость
candĭdus, а, um белый, белоснежный; красивый
cena, ae f обед, пир
cenо 1 обедать, пировать
commūnis, e общий
doleo, dolui, — 2 горевать, страдать
elĕgans, antis изящный
emo, emi, emptum 3 покупать
faveo, favi, fautum 2 (+dat.) благоприятствовать, благоволить
furor, ōris m ярость, неистовство, одержимость
fĕro, tŭli, lātum, ferre нести, носить
genus, genĕris n род; порода; происхождение
honos (honor), ōris m честь, почёт
infĕro, intŭli, illātum, inferre вносить
interrŏgo 1 спрашивать
laus, laudis f похвала, слава
nasus, i m нос
numĕro 1 считать; насчитывать
onus, onĕris n груз, бремя
patientia, ae f терпение
pertĕro, pertŭli, perlātum, perferre переносить, сносить, терять
plenus, а, um (+gen.) полный (чего-л.)
probus, а, um честный, порядочный
sal, salis m соль; перен. шутка
timeo, timui, — 2 (+acc.) бояться
unguentum, i n мазь, благовоние
venustus, а, um прелестный, очаровательный, красивый
vinum, i n вино

Урок 19. Упражнения

ТЕКСТ

AD FABULLUM

Cenabis bene, mi Fabull(e), apud me
Paucis, si tibi di favent, diebus,
Si tec(um) attuleris bon(am) atque magnam
Cenam non sine candida puella
Et vin(o) et sal(e) et omnibus cachinnis.
Haec, s(i), inqu(am), attuleris, venuste noster,
Cenabis bene: nam tui Catulli
Plenus sacculus est aranearum.
Sed contr(a) accipies meros amores
Seu quid suavius elegantiusve (e)st.
N(am) unguentum dabo, quod meae puellae
Donarunt Veneres Cupidinesque.
Quod tu c(um) olfacies, deos rogabis,
Tot(um) ut te faciant Fabulle, nasum. (Catullus, 13).


Примечания к тексту:
mi — voc. sing. от meus (см. не готово); paucis diebus — abl. tempŏris; contra — (нареч.) напротив, взамен; amōres — pl. poëtĭcus вместо ед. числа; seu... -ve (см. elegantiusve) — или ... или; quid = alĭquid; donārunt = donavērunt; Venĕres Cupidinesque — pl. poëtĭcus вместо ед. числа.