К сіпорында аржылы (стр. 35 из 41)
Калькуляция негізінде шикізаттар мен материалдардың нақты өзіндік құнын анықтауға екі дербес шот ашылады.
- Шикізаттар мен материалдар сатып алу құны бойынша.
- Транспорттық дайындау шығыстары.
8 Дайын өнім және оны өткізу есебі
8.1 Дайын өнімдер шығаруды есепке алу
Техникалық тексерістерден өтіп, техникалық бақылау бөлімі қабылдаған өнімді–дайын өнім деп атайды. Осындай өнім дайын өнімдер қоймасына жіберіледі де тапсыру жүк құжатымен ресімделеді.
Техникалық бақылау бөлім қабылдамаған және барлық өңдеу фазаларынан өтпеген өнімдер мен бұйымдар аяқталмаған өндіріс құрамында есепке алынады. Өндіріс өнімдері нақты, нақты көрсетілген құны (бағасы), қойма есебіндегі карточкаларда көрсетілген сақтау орны бойынша әрбір түрі бойынша есеп жүргізіледі.
Дайын өнімнің өзіндік құны оны шығаруға жұмсалған және дайындауға кеткен барлық шығындардан құрылады.
Дайын өнімнің бағасын есептегенде нақты өзіндік құны мен мекеменің өндірістік бағасының арасындағы ауытқуы есепке алынады. Айлық есеп беру соңында, яғни «Дайын өнім» шотында нақты өзіндік құны анықталынып, баға айырымы қайтадан есептелінеді. Дайын өнімнің нақты өзіндік құнын анықтау үшін талдау есебінің мәліметерімен аяқталмаған өндірісті түгіндеу қорытындылары пайдаланылып, арнаулы есеп айырысу ресімделінеді.
8.1-кесте – Дайын өнімнің нақты өздік құнының есебі
| Сатып алушылар | Бұйым | Барлығы | ||
| ‘‘ А ‘‘ | ‘‘ Б ‘‘ | |||
| 1 | Аяқталмаған өндіріс қалдығы | - | - | - |
| 2 | Ай ішіндегі өндіріс шығыны | 276158,82 | 122487,18 | 39864,00 |
| 3 | Ай ішіндегі аяқталмаған өндіріс қалдығы | 6158,18 | - | 6158,18 |
| 4 | Дайын өнімнің нақты өндірістік өздік құны | 276158,82 | 122487,18 | 39864,00 |
| 5 | Нақты шығарылған дайын өнім кг | 4306,91 | 2000 | 6211 |
| 6 | Дайын өнімнің 1 кг нақты өзіндік құны | 64 – 12 | 61 – 24 | х |
1) Осы 10.5.1. кестесінде келтірілген мәліметтер негізінде дайын өнімнің нақты өздік құны «Негізгі өндіріс» шотының кредитінен «Дайын өнім» шотының дебетіне жазылып шегеріледі.
2) Өндірістің дайын өнім тікелей мекеменің қоймасына жіберіледі.
3)Түсіруден анықталған аяқталмаған өндіріс қалдығы 6158 теңге 18 тиын. аяқталмаған өндіріс шотына «А» бұйымының талдау шотына сәйкесті жазылады.
Жаңа өндіріс циклінің басында аяқталмаған өндіріс қалдығы бұйым түрі бойынша «Негізгі өндіріс» шотында қалпына келтіріледі де ол дайын өнімнің (жұмыс, қызмет көрсету) нақты өндірістік өздік құнының шындығын қамтамасыз етеді.
Дебет Негізгі өндіріс Кредит
| С-до | 10) 392487,1810) 6158,821 |
| 1) 322036,002) 36000,003) 10800,00 9) 29810, 00 | |
| Айналым 398646,00С – до | Айналым 398646,00 |
Дебет Материалдар Кредит
| С – до | 3) 327096,00 |
| 1) 315500,002) 253000,00 | |
| Айналым 568500,00С – до 241404,00 | 327096,00 |
Дебет Бюджетпен есеп айырысу Кредит
| С – до |
| 6) 11025,00 |
| Айналым 11025,00С – до 11025,00 |
Дебет Жеткізіп берушілермен есепайрысу Кредит
| С – до |
| 1) 315500,002) 253000,008) 6500,00 |
| 574500,00С – до 574500,00 |
Дебет Жөнелту, жіберу шығыны Кредит
| С – до | 9) 29810,00 |
| 3) 5060,004) 9500,005) 2850,00 7) 6700,008) 5700,00 | |
| Айналым 29810.00С – до | Айналым29810.00 |
Дебет Дайын өнім Кредит
| С – до |
| 10) 392487,18 6158,82 |
| Айналым: 398646,00 |
| С – до 398646,00 |
Жалақы бойыншаесеп айырысу (жалақылы есеп айырысу)
Дебет Кредит
| С – до |
| 1) 52500,00 |
| Айналым 52500,00 |
| С – до 52500,00 |
Дебет Негізгі өндіріс құралдарының тозуы Кредит
| С – до, қалдық1) 6700,00 |
| Айналым 6700,00 |
| С – до 6700,00 |
Дебет Басқадай есептелген шығыс Кредит
| Сальдо |
| 1) 787,00 |
| Айналым 787,00 |
| Сальдо 787,00 |
Дебет Жалпы және әкімшілік шығындар Кредит
| С – до | |
| 4) 7000,00 5) 2100,006) 11812,50 8) 800,00 | |
| Айналым 21712,00С – до 21712,00 | Айналым |
Дебет Аяқталмаған өндіріс Кредит
| С – до |
| 10) 6158,82 |
| Айналым 6158,82 |
| С – до 6158,00 |
Дебет Бюджетпен басқадай есеп айырысу Кредит
| С – до | |
| 5) 15700,00 | |
| Айналым | Айналым 15700,00С – до 15700,00 |
Оныншы операция.
Өндірістің нақты құны бойынша 398648
теңгеге дайын өнім шығарылған. Оның ішінде «А» бұйымы–276158 теңге 82тынды және «Б» бұйымы–122487 теңге 18 тиынды құрайды.
Түгіндеу нәтижесінде «А» бұйымның өндірісінде аяқталмаған қалдық 6158 теңге 82 тиынды құрайды.
Оныншы операцияны жазу
Дебет шотында «Дайын өнім»– 398646,00
Оның ішінде
«А» бұйымы - 276158,82
«Б» бұйымы - 122487,18
Кредит шотында «Негізгі өндіріс»–398646,00
оның ішінде
«А» өндірісі - 276158,82
«Б» өндірісі - 122487,18
Дебет шотында «Аяқталмаған өндіріс»
оның ішінде
«А» бұйымы - 6158 теңге 82 тиын
Кредит шотында «Негізгі өндіріс»
«А» бұйымының өндірісі - 6158 теңге 82 тиын
Сатып алушы дайындаушы (өнімді өндіруші)-өндіріс орынына дайын өнімнің өткізу бағасы бойынша шығынының орнын толтырады.
Өткізуқұнынәртүрліфакторларғабайланыстыдайындаушы (жеткізіпберуші) белгілейдідеолсатыпалушыкелісіп, шартарқылыбекітіледі. Өткізуқұнынамемлекетбелгілегенжанамасалықтаенгізіледі. Соныменсалыққа: қосымшақұнсалығыменакциздержатады: өткізуқұныәруақытқадайынөнімнің (өндіруқұнына) өзіндікқұнынанартықболады.
8.1-сурет –Дайынөнімдіөткізубағасыныңқұрылысы (структурасы)
Өнім өткізудегі бухгалтерлік есептің объектісіне: дайын өнімнің екі бағасы (нақты өзіндік құны мен есептегі бағасы); дайын өнімді өткізуден түскен табыс (кіріс); дайын өнімді өткізуге жұмсалған шығын, жанама салықтар (акциздер мен қосымша құнға салынатын салықтар) жатады.
Өндірістенөндіругежұмсалғаннақтыөздікқұныменкеліптүседідебаланстасолқұнмен (бағасымен) көретіледі. Бірақесепберумерзіменде (ағымдағыесепкеалу) дайынөнімесептегібағасыбойыншаесепкеалынады. Сондықтанесепберуайыаяқталғаннанкейінөнімніңнақтыөзіндікқұныанықталғаннансоң, есептегібағасынақтыөздікқұныменесептегібағасыныңарасындағыайырымдықайтаданесептеуарылыреттеледі.
«Қорытынды табыс (зиян)» шотының дебет және кредит айналымы салыстырылып, өткізуден түскен қаржы қорытындысы анықталынады да ол есепте:
Дебет шотында «Қорытынды табыс (зиян)»
Кредит шотында «Есеп беру жылындағы бөліп берілмеген табыс (жабылмаған зиян)»–табыс сомасы, немесе:
Дебет шотында «Есеп беру жылындағы бөліп берілмеген табыс (жабылмаған зиян)»
Кредит шотында «Қорытынды табыс (зиян)» шығын сомасы, яғни шығынға шығарылғаны жазылады.
Дайын өнімді өткізу мен жіберу операцияларын есепке алу ретін мысал арқылы қарастырайық.
Он бірінші операция.
Дайын өнімнің «А» және «Б» түрлеріне сәйкесті сатып алушыға жіберілген.
4000 кг – 1кг бағасы 120 теңге сомасы 480 000 теңге
1500 кг – 1 кг бағасы 110 теңге сомасы 165 000 теңге
Шарт бойынша барлық жалпы сомасы 645 000 теңге
Қосымша құн салығы 16 % сомасы 129 000 теңге
Барлық төлеуге қажетті сома 774 000 теңге
Он бірінші операцияны жазу.
Дебет шотында «Алынуға тиісті счет» - 774,000 теңге
Кредит шотында «Дайын өнімді өткізуден түскен табыс»-645 000 теңге
Кредит шотында «Қосымша құн салығы» - 129000 теңге
Бір уақытта «А»және «Б» өнімдердің өткізілген өзіндік құны анықталынады. Ол үшін 10.5.2. кестесінде келтірілген мәліметтер қолданылады.
Біздің мысалымызға сәйкесті
«А» 4000 кг х 64 теңге 12 тиын = 256 480 теңге
«Б» 1500кг х 61 теңге 24 тиын = 91 860 теңге
Дайын өнімнің өткізілген өздік құны 348340 теңге
Дайын өнімінің өткізілген өзіндік нақты құны есептен шығару үшін бухгалтерлік жазу беріледі: